Live Breaking News & Updates on Delhi golden

Stay informed with the latest breaking news from Delhi golden on our comprehensive webpage. Get up-to-the-minute updates on local events, politics, business, entertainment, and more. Our dedicated team of journalists delivers timely and reliable news, ensuring you're always in the know. Discover firsthand accounts, expert analysis, and exclusive interviews, all in one convenient destination. Don't miss a beat — visit our webpage for real-time breaking news in Delhi golden and stay connected to the pulse of your community

ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇਣ ਲਈ ਤੁਰਨ ਦਾ ਵੇਲਾ

ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇਣ ਲਈ ਤੁਰਨ ਦਾ ਵੇਲਾ
punjabitribuneonline.com - get the latest breaking news, showbiz & celebrity photos, sport news & rumours, viral videos and top stories from punjabitribuneonline.com Daily Mail and Mail on Sunday newspapers.

Delhi , India , Sati , Rajasthan , Manmohan-singh-daum-shivalik , Nanki-chuck , V-sun-uday , Ganga-ram , Mama-kirpal , Green-division , Hill-kings , New-chapter

ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਅਤੇ ਅੱਜ ਦਾ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ

ਅਪਡੇਟ ਦਾ ਸਮਾਂ :
130
ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਅੰਦਰ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੇ ਆਰਥਿਕ ਪਾੜੇ ਦੀਆਂ ਮੂੰਹ ਬੋਲਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ।
ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਖੇਲਾ
ਜਿਹੜੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਖਾਤਰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਦੇਣੀਆਂ ਪਈਆਂ ਸਨ, ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਪੂਰੇ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਵਾਸੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ? ਉਸ ਵੇਲੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵੇਲੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਇੱਕੋ ਹੀ ਜਨੂਨ ਸੀ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣਾ ਹੈ। ਆਖਿ਼ਰਕਾਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਲਈ ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸੰਵਿਧਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਸੰਵਿਧਾਨ 26 ਨਵੰਬਰ 1949 ਨੂੰ ਪਾਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੀ 26 ਜਨਵਰੀ 1950 ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਉਸ ਵੇਲੇ ਇਹ ਸੰਵਿਧਾਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰ ਨਾਗਰਿਕ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਖਾਤਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਸਿਆਸੀ ਝੁਰਮਟ ਦੇ ਨੀਤੀਵਾਨਾਂ ਨੇ ਹਾਲਾਤ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਕਿ ਆਪਣੀ ਬਹੁ-ਸੰਮਤੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਦੇਣ ਖਾਤਰ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਦਾਂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕਢਵਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿੰਨੀ ਵਾਰ ਵੀ ਕੋਈ ਆਗੂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਜਾਂ ਸੰਸਦ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਓਨੀਆਂ ਹੀ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਦਿਖਾਵੇ ਵਜੋਂ ਲੋਕ ਸੇਵਾ ਦਾ ਢੰਡੋਰਾ ਪਿੱਟ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਖੋਹ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ ਹੀ ਘੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ ਤੋਂ ਵੀ ਹੇਠਾਂ ਰਹਿ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਆਮ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹੱਕਾਂ ਤੋਂ ਪਾਸਾ ਵੱਟਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗਰੀਬ ਹੋਰ ਗਰੀਬ ਹੋ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਘਰਾਣਿਆਂ ਸਮੇਤ ਅਮੀਰ ਹੋਰ ਅਮੀਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਸਪਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ
ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਖਾਤਰ ਸਿਰਜੇ ਸਨ, ਉਹ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ। ਅੱਜ 74 ਸਾਲ ਬੀਤ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਵੀ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ਼ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਸਭਿਅਤਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਜਿੰਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਾਧਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਇਹ ਮੁਲਕ ਵਿਕਾਸ ਪਖੋਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਉਪਰਲੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਪਰ ਸਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੁਲਕ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕ ਅੱਜ ਵੀ ਅਸਮਾਨ ਹੇਠ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਸੌਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਨੇਤਾ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਅਤੇ ਸਵੈਮਾਣ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚ ਰਹੇ ਬਲਕਿ ਇਹ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਘਰ ਭਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਜਦੋਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਸਰ ਥੌਮਸ ਰੋਅ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ 24 ਅਗਸਤ 1608 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸੂਰਤ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਮਨਸੂਬੇ ਨਾਲ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਸਮੇਂ ਆਈ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਹੁਣ ਵਾਲਾ ਭਾਰਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਰਿਆਸਤੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਆਪਸੀ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦਿਆਂ 1717 ਤੱਕ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕਲਕੱਤਾ, ਮਦਰਾਸ, ਬੰਬਈ ਆਦਿ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵੱਲ਼ ਪੈਰ ਪਸਾਰਦਿਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਤਖਤ ’ਤੇ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਨੇ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਣ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਅਹਿਲਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਲਚ ਦੇ ਕੇ ਭਰਮਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੰਪਨੀ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਫਾਇਦੇ ਗਿਣਾ ਕੇ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਜਾਲ ਵਿਚ ਫਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕੰਪਨੀ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਨੀਅਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ ਕਰਨ ਦੀ ਬਣ ਗਈ। ਇਸ ਕੂਟਨੀਤੀ ਤਹਿਤ 1857 ਦੇ ਗਦਰ ਲਹਿਰ ਵੇਲੇ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਮੇਜਰ ਵਿਲੀਅਮ ਹੋਡਸਨ ਨੇ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ 20 ਸਤੰਬਰ 1857 ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਕੇ ਬਰਮਾ (ਹੁਣ ਮਿਆਂਮਾਰ) ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ
ਰੰਗੂਨ (ਹੁਣ ਯੰਗੌਨ) ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਯੰਗੌਨ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਅੰਦਰ ਹੀ 7 ਨਵੰਬਰ 1862 ਨੂੰ ਇਸ
ਅੰਤਮ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ
ਮੁਗਲਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ।
ਦਿੱਲੀ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੋਰਿਆਂ ਦੇ ਹੌਸਲੇ ਵਧਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜਭਾਗ ’ਤੇ ਅੱਖ ਰੱਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। 27 ਜੂਨ 1839 ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅੰਦਰ ਅਜਿਹੀ ਖਾਨਾਜੰਗੀ ਛਿੜੀ ਕਿ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਦਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 2 ਅਪਰੈਲ 1849 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਗੋਰਿਆਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ। ਉਂਜ, ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੰਪਨੀ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਘਮਸਾਣ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਜਿ਼ਕਰ ਕਵੀ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਅਤੇ ਵੱਖਰੀ ਮਿਸ਼ਾਲ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਉਸ ਵਕਤ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਦੀ ਹਾਰ ਨਾ ਹੁੰਦੀ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੋਰਿਆਂ ਦਾ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਮੁੱਚਾ ਸਿਸਟਮ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਵੀ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਅਸਰ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਫੈਲ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕੁਝ ਜਿ਼ਆਦਾ ਸੀ। ਆਖਰ ਗੋਰਿਆਂ ਨੇ ਹੋਰ ਮੁਲਕਾਂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕ ਹੋਰ ਮੁਲਕ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਜਾਨੀ ਅਤੇ ਮਾਲੀ ਨੁਕਸਾਨ ਬਹੁਤ ਹੋਇਆ। ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਉੱਜੜ ਗਏ। ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ ਨਾਲ ਬੇਅੰਤ ਵਧੀਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਕੀਮਤ ਤਾਰਨੀ ਪਈ।
ਕੀ ਇੰਨੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਸੁੱਖ-ਸਹੂਲਤਾਂ ਜਾਂ ਸੌਖ ਜਾਂ ਹੱਕ ਦੇ ਸਕੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਲਏ ਸਨ। ਅੱਜ ਤਾਂ ਮੁਲਕ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਕਿਸਾਨਾਂ, ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ, ਛੋਟੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਿਲੇ ਹੋਏ ਹੱਕ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਰੁਲ਼ਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਡੰਡੇ ਤੱਕ ਖਾਣੇ ਪੈ ਰਹੇ ਹਨ, ਹੰਝੂ ਗੈਸ ਝੱਲਣੀ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੁਛਾੜਾਂ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਭੰਨਾਉਣੇ ਪੈ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸੰਪਰਕ: +61-432-548-855

Mali , Myanmar , Milan , Lombardia , Italy , India , United-kingdom , Delhi , Calcutta , West-bengal , Shah-muhammad , Uttar-pradesh

ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦਾ ਤਾਜ ਕੰਡਿਆਂ ਦੀ ਸੇਜ ਹੋਵੇਗਾ

ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦਾ ਤਾਜ ਕੰਡਿਆਂ ਦੀ ਸੇਜ ਹੋਵੇਗਾ
quamiekta.com - get the latest breaking news, showbiz & celebrity photos, sport news & rumours, viral videos and top stories from quamiekta.com Daily Mail and Mail on Sunday newspapers.

Delhi , India , Harcharn-singh-brar , Lok-sabha , Gopi-chand-bhargava , Rajinder-kaur-bhattal , Sukhwinder-singh , Manish-tiwari , Ravneet-singh , Amarinder-singh , Rahul-gandhi , Partap-singh-kairon

ਤਿੰਨ ਲਾਹੌਰੀਏ: ਸਰਦਾਰ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ, ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ

ਅਪਡੇਟ ਦਾ ਸਮਾਂ :
290
1
ਸਰਦਾਰ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ, ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ, ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ
ਸੁਭਾਸ਼ ਪਰਿਹਾਰ
ਸੁਭਾਸ਼ ਪਰਿਹਾਰ

ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕ-ਮਨਾਂ ’ਚ ‘ਸ਼ਹਾਦਤ’ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਇੰਨੀ ਡੂੰਘੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੁੱਭਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਘੱਟ ਹੀ ਰੁਚੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਜਿਉਂਦੇ ਰਹਿ ਕੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਕੀ ਕੁਝ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਲਾਹੌਰ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ- ਸਰਦਾਰ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ (1848-1898), ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ (ਜਨਮ 1851-1927), ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ (1857-1916)- ਦੀ ਦੇਣ ਵੱਲ ਦਿਵਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਾਂਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਲਾਸਾਨੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮ ਪੱਛਮੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਦੋਵੇਂ ਪੰਜਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵਰਤਮਾਨ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਤਫ਼ਾਕ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕੋ ਦਹਾਕੇ (1848-1857) ਦੌਰਾਨ ਹੋਇਆ।
1799 ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਉੱਪਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਤੀਹ ਕੁ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਉੱਪਰ ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਤਿੱਕੜੀ ਕਾਬਜ਼ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਰਦਾਰ ਲਹਿਣਾ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਮਜੀਠੀਏ ਸਰਦਾਰ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟ ਸਨ (ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਾਨ ਆਧੁਨਿਕ ਕਲਾਕਾਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਇਸੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸੀ)। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਪਿੰਡ ਮਜੀਠਾ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ 20 ਕੁ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ) ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਮਜੀਠੀਏ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਤਿੱਕੜੀ ਦੇ ਬਾਕੀ ਦੋ ਸਰਦਾਰ ਸਨ- ਗੁੱਜਰ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ ਅਤੇ ਸੁੱਬਾ ਸਿੰਘ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ (ਰਾਜ 1747-1772) ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਜਾਂਨਸ਼ੀਨ ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ (ਰਾਜ 1772-1793) ਤੋਂ ਸਾਲਾਨਾ ਟੈਕਸ ਭਰਨ ਦੇ ਇਵਜ਼ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਲਾਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਮਜੀਠੀਏ ਸਰਦਾਰ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਸੀ। 1799 ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ’ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਲਹਿਣਾ ਸਿੰਘ ਉਸ ਦਾ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਲਾਹਕਾਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਉਹ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਸਰਦਾਰ ਸੀ।
ਸਰਦਾਰ ਲਹਿਣਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੇਠਾ ਪੁੱਤਰ ਰਣਜੋਧ ਸਿੰਘ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਫ਼ੌਜੀ ਜਰਨੈਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਕਾਇਦਾ ਮਿਲਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਲੀਵਾਲ ਅਤੇ ਬੱਦੋਵਾਲ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਪਰ ਮੁੜਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਮੁਠਭੇੜ ਵਿਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਲਹਿਣਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦੂਜਾ ਬੇਟਾ ਸੀ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਜੋ ਪਿਤਾ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਸਮੇਂ ਸਿਰਫ਼ ਛੇ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਅਤੇ ਹੀਰਿਆਂ ਦੇ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਚੋਖਾ ਪੈਸਾ ਕਮਾਇਆ। 23 ਮਈ 1894 ਨੂੰ ਜਦ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤੀ ਸਰਮਾਏ ਨਾਲ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਮੁਲਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬੈਂਕ - ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ - ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬੋਰਡ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਸਰਦਾਰ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਕਾਲਜ।
ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਚਿਰਸਥਾਈ ਦੇਣ ਸੀ ਉਸ ਵੱਲੋਂ 2 ਫਰਵਰੀ 1881 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ‘ਦਿ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ’ ਸ਼ਾਇਆ ਕਰਨਾ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਇਹ ਅਖ਼ਬਾਰ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਸੀ, ਫਿਰ 16 ਅਕਤੂਬਰ 1884 ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰ, 11 ਜਨਵਰੀ 1898 ਨੂੰ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ (ਮੰਗਲਵਾਰ, ਵੀਰਵਾਰ, ਸ਼ਨਿੱਚਰਵਾਰ) ਅਤੇ 1 ਦਸੰਬਰ 1906 ਤੋਂ ਇਹ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ।
ਨੌਂ ਸਤੰਬਰ 1898 ਨੂੰ ਸਰਦਾਰ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕੋਈ ਔਲਾਦ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਸਕੇ ਸਬੰਧੀ ਗਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਾਰਿਸ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦੂਜੀ ਵੱਡੀ ਇੱਛਾ ਸੀ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਖੋਲ੍ਹਣਾ। ਇਹ ਕੰਮ ਉਹ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਤਾਂ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਆਪ ਦੋ ਹੋਰ ਟਰੱਸਟ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਕਾਲਜ ਦੇ ਟਰੱਸਟ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ 25 ਮਕਾਨ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ, ਇਕ ਮਕਾਨ ਕਰਾਚੀ ਵਿਖੇ, 5129 ਵਿੱਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਸ਼ੇਅਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਟਰੱਸਟ ਵੱਲੋਂ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਕਾਲਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 3 ਮਈ 1910 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਪਰ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਟਰੱਸਟ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1923 ਵਿਚ ਹੀ ਹੋ ਸਕੀ।
ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਇਸ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹੁਣ ਵੀ ਬਾਦਸਤੂਰ ਆਪਣੇ ਅਸਲ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
* * *
ਉਰਦੂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਫ਼ਸਾਨਾਨਿਗਾਰ ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ (1912-55) ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਪਰ ਅਰਥਪੂਰਣ ਕਹਾਣੀ ਹੈ- ਜੁੱਤਾ: ਹਜ਼ੂਮ ਨੇ ਪਾਸਾ ਮੋੜਿਆ, ਅਤੇ ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਦੇ ਬੁੱਤ ਉੱਤੇ ਟੁੱਟ ਪਿਆ। ਲਾਠੀਆਂ ਵਰਸਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਇੱਟਾਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਸੁੱਟੇ ਗਏ। ਇੱਕ ਨੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਤਾਰਕੋਲ ਮਲ਼ ਦਿੱਤਾ, ਦੂਜੇ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਾਣੇ ਜੁੱਤੇ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਬੁੱਤ ਦੇ ਗਲ਼ੇ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ ਕਿ ਪੁਲੀਸ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਗੋਲ਼ੀਆਂ ਚੱਲਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਜੁੱਤੀਆਂ ਦਾ ਹਾਰ ਪਹਿਨਾਉਣ ਵਾਲਾ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਿਆ, ਸੋ ਮਲ੍ਹਮ ਪੱਟੀ ਦੇ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਕਾਲਪਨਿਕ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਵਾਪਰੀ ਇੱਕ ਸੱਚੀ ਘਟਨਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਤ ਦੀ ਵਿਡੰਬਨਾ ਕਿ ਜਿਸ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੇ ਬੁੱਤ ਦੇ ਗਲ਼ ਵਿਚ ਉਹ ਬੰਦਾ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦਾ ਹਾਰ ਪਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਗੋਲ਼ੀ ਲੱਗਣ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਰਾਹੀਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਇਲਾਜ ਲਈ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਕੌਣ ਸੀ ਇਹ ਬੁੱਤ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ?
ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਸਿਵਿਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਜੋ ਕੁਝ ਆਪਣੀ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕਮਾਇਆ ਉਸ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਭਾਗ ਲੋਕ-ਭਲਾਈ ’ਤੇ ਖਰਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕਾਲਮਨਵੀਸ ਖ਼ਾਲਿਦ ਅਹਿਮਦ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਬਿਹਾਈਂਡ ਦਿ ਆਈਡੀਓਲੌਜੀਕਲ ਮਾਸਕ’ (Behind the Ideological Mask, 2001) ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ “ਆਧੁਨਿਕ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਪਿਤਾ” ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਹਸਪਤਾਲ, ਲਾਹੌਰ।
ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਦਾ ਜਨਮ 1851 ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਦਿਨ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮਾਂਗਟਾਂਵਾਲਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਪਿਛੋਕੜ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਧਾਰਨ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਦੌਲਤ ਰਾਮ ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪੁਲੀਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਜੂਨੀਅਰ ਸਬ-ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਸੀ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਆ ਗਿਆ। ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਇੱਥੇ ਹੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1869 ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ। 1871 ਵਿਚ ਅਗਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਮਿਲ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਰੁੜਕੀ ਦੇ ਟਾੱਮਸਨ ਕਾਲਜ (ਵਰਤਮਾਨ ਆਈ.ਆਈ.ਟੀ.) ਵਿਚ ਸਿਵਿਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿੱਥੋਂ ਉਸ ਨੇ 1873 ਵਿਚ ਸੋਨ ਤਗਮਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।
ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਤਤਕਾਲੀਨ ਵਾਇਸਰਾਏ ਲਾਰਡ ਰਿਪਨ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਾਟਰ ਵਰਕਸ ਅਤੇ ਡਰੇਨੇਜ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈਣ ਲਈ ਬਰੈਡਫੋਰਡ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਮੁੜਨ ’ਤੇ ਉਹ 12 ਸਾਲ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਸਿਵਿਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਡਾਕਖਾਨਾ, ਲਾਹੌਰ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਐਚੀਸਨ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ ਹਾਈ ਕੋਰਟ, ਮੇਓ ਸਕੂਲ ਔਫ਼ ਆਰਟਸ (ਵਰਤਮਾਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਲਜ ਔਫ਼ ਆਰਟ), ਹੈਲੇ ਕਮਰਸ ਕਾਲਜ ਵਰਗੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਵਾਈ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਐਡਵਰਡ ਸੱਤਵੇਂ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਮੌਕੇ 1903 ਵਿਚ ਲਾਰਡ ਕਰਜ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਉਸੇ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਅਤੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਿਹਤਰੀਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਇਵਜ਼ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਰਾਏ ਬਹਾਦਰ’ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਵੀ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੇ 52 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਲੈ ਲਈ।
ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਨੇ ਮਿੰਟਗੁਮਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ 20 ਮੁਰੱਬੇ (500 ਏਕੜ) ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ਖੇਤੀ ਲਈ ਪਟੇ ’ਤੇ ਲੈ ਲਈ। ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਾਸਿਓਂ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਦਾ। ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰੀ ਗਿਆਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਗੋਗੇਰਾ ਬ੍ਰਾਂਚ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਲਿਫ਼ਟ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸਿੰਜਾਈਯੋਗ ਬਣਾਇਆ। ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਹਰੇ-ਭਰੇ ਖੇਤ ਲਹਿਲਹਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਗੰਗਾਪੁਰ ਨਾਂ ਦਾ ਪਿੰਡ ਵਸਾਇਆ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ-ਜੜ੍ਹਾਂਵਾਲਾ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬੁੱਚੀਆਣਾ ਨਾਲ ਘੋੜਾ-ਰੇਲ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ (ਇਹ ਸਵਾਰੀ ਚਲਦੀ ਲੋਹੇ ਦੀ ਰੇਲ ’ਤੇ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਖਿੱਚਦਾ ਘੋੜਾ ਹੈ)।
ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਹਿੱਸਾ ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ’ਤੇ ਹੀ ਖਰਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਸਰ ਗੰਗਾਰਾਮ ਹਸਪਤਾਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ।
1922 ਵਿਚ ਜਾਰਜ ਪੰਜਮ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਸੱਦ ਕੇ ਬਕਿੰਘਮ ਪੈਲੇਸ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਦਸ ਜੁਲਾਈ 1927 ਨੂੰ 76 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਲੰਡਨ ਵਿਖੇ ਉਸ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ।
* * *
ਤੀਸਰਾ ਲਾਹੌਰੀਆ ਸੀ- ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਜਿਸ ਦਾ ਜਨਮ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਦੱਸਣ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪਹਿਲੀ ਅਗਸਤ 1858 ਨੂੰ ਬਟਾਲੇ ਲਾਗੇ ਪਿੰਡ ਰਸੂਲਪੁਰ ਵਿਚ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਮਿਸਤਰੀ ਆਸਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ।
ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਹ ਭਾਗ ਸਿੱਧੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਕੂਮਤ ਅਧੀਨ ਆ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਨਵੇਂ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪੱਛਮੀ ਤਰਜ਼ ’ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀਆਂ। ਜਨਵਰੀ 1874 ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਕਾਰਪੇਂਟਰੀ ਸਕੂਲ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ 16 ਸਾਲ ਦੇ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਅਗਲੇ ਹੀ ਸਾਲ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਹੀ ਮੇਓ ਸਕੂਲ ਔਫ਼ ਇੰਡਸਟ੍ਰੀਅਲ ਆਰਟਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕਾਰਪੇਂਟਰੀ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਇਸੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਸੀਮਿਤ ਦਾਇਰੇ ਤੋਂ ਇਸ ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਸਥਾ ਵਿਚ ਆਉਣਾ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਲਈ ਵਰਦਾਨ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਕਾਲਜ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਪਾਰਖੂ ਅੱਖ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਸਰ ਲਾੱਕਵੁੱਡ ਕਿਪਲਿੰਗ ਸੀ (ਜਿਸ ਦਾ ਬੇਟਾ ਰੁਡਯਾਰਡ ਕਿਪਲਿੰਗ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪੱਧਰ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਬਣਿਆ)। ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਪਛਾਣ ਲਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਇੱਥੇ ਅੱਠ ਸਾਲ ਪੜ੍ਹ ਕੇ 1 ਅਪਰੈਲ 1883 ਨੂੰ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਇੱਥੇ ਹੀ ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਡਰਾਇੰਗ ਮਾਸਟਰ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਆਪਣੀ ਲਗਨ ਅਤੇ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ ਉਹ 1910 ਵਿਚ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੀਕ ਅੱਪੜ ਗਿਆ। ਅਕਤੂਬਰ 1913 ਵਿਚ ਉਹ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਿਆ
ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ।
ਬਤੌਰ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੇਓ ਸਕੂਲ ਔਫ਼ ਆਰਟਸ, ਲਾਹੌਰ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਐਚੀਸਨ ਕਾਲਜ, ਚੰਬਾ ਹਾਊਸ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਇਮਾਰਤਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ, ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀਆ ਕਾਲਜ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਸ਼ਿਮਲੇ ਵਿਚ ਗਵਰਨਰ ਹਾਊਸ ਅਤੇ ਲਾਇਲਪੁਰ ਵਿਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਾਲਜ ਵੀ ਉਸੇ ਦੀਆਂ ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਹਨ। ਮਾਲਵੇ ਦੀਆਂ ਕਪੂਰਥਲਾ, ਨਾਭਾ, ਪਟਿਆਲਾ ਆਦਿ ਸਟੇਟਾਂ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਉਣ ਲਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਪੂਰਾ ਲਾਭ ਲਿਆ।
ਛੇਤੀ ਹੀ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੀਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਤਾਂ ਮਹਾਰਾਣੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਸ਼ਾਹੀ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਗਲੈਂਡ ਆਉਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਉੱਥੇ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਹਾਲ, ਓਸਬਾਰਨ ਹਾਊਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਸਿਰੇ ਨੇੜਲੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਟਾਪੂ ਆਈਲ ਔਫ਼ ਵਾਈਟ (Isle of Wight) ਵਿਖੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੀ ਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਆਦਿ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਕਲਾ-ਕੌਸ਼ਲ ਵਿਖਾਇਆ। ਜਦ ਉਹ ਓਸਬਾਰਨ ਵਿਖੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮਹਾਰਾਣੀ ਨੇ ਆਪ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਡਰਾਇੰਗਾਂ ਵੇਖੀਆਂ। ਮਲਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਵਿਚ ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ “ਬਹੁਤ ਬੁੱਧੀਮਾਨ, ਸੁਹਾਵਣਾ, ਚੰਗਾ ਸਿੱਖ ਮਨੁੱਖ” ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ।
ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਆ ਟਿਕਿਆ, ਪਰ ਛੇਤੀ ਹੀ 1916 ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ।
ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ ਸਾਂਝਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋਣਗੇ। ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਇਮਾਰਤਾਂ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਕੀ ਕੀ ਰੋਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਆਮ ਇਹੋ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਰਕੀਟੈਕਟ ਸੀ ਅਤੇ ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਾਗ਼ਜ਼ ’ਤੇ ਵਾਹੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿਚ ਬਦਲਣ ਵਾਲਾ ਇੰਜਨੀਅਰ।
* * *
1947 ਦੀ ਵੰਡ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਨਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਖ਼ਬਾਰ ‘ਦਿ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ’ ਅਤੇ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਾਰੇ ਟਰੱਸਟ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆ ਗਏ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਬਾਲੇ ਅਤੇ ਫੇਰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸ਼ਿਫਟ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਅਦਾਰੇ ਵੱਲੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਚ 15 ਅਗਸਤ 1978 ਦੇ ਦਿਨ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ’ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ‘ਦੈਨਿਕ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ’ ਅਖ਼ਬਾਰ ਕੱਢਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ।
ਕਾਲਜ ਟਰੱਸਟ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆ ਕੇ 1949 ਵਿਚ ਇੱਕ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਕਾਲਜ ਕਰਨਾਲ ਵਿਖੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਬਾਅਦ ਇਸੇ ਨਾਂ ਦਾ ਕਾਲਜ ਲੋਧੀ ਰੋਡ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਟਰੱਸਟ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਇਕ ਹੋਰ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਪਬਲਿਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੀ ਵੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹੁਣ ਵੀ ਪੂਰੀ ਨਿਸ਼ਠਾ ਨਾਲ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਵੰਡ ਮਗਰੋਂ ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਭਾਰਤ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੀ ਦਾਨੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਿਆਂ 1951 ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ‘ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਹਸਪਤਾਲ’ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਵਾਈ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿਚ ਕਾਨੂੰਨਨ 10 ਫ਼ੀਸਦੀ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਬੈੱਡ ਰੱਖਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ 20% ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਬੈੱਡ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਦੇ ਪੋਤੇ-ਪੜਪੋਤੇ, ਪੋਤਰੀਆਂ-ਪੜਪੋਤਰੀਆਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇੱਕ ਪੜਪੋਤੀ ਕੇਸ਼ਾ ਰਾਮ, ਅਮਰਕੀਨ ਸਟੇਟ ਵਰਮਾਂਟ ਵਿਚ ਸੈਨੇਟਰ ਹੈ।
ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵੰਸ਼ਜ ਆਪਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਵਰ੍ਹੇ ਵਿਸਾਖੀ ਮੌਕੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ਼ ਹੁਣ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਮੁਕੀਮ ਹਨ।
ਨੋਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਲਾਹੌਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਧਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਕੂਮਤ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਯੋਗਤਾ ਦੀ ਕਦਰ ਪਾਉਣ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋਈ।
2006 ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਟ ਕਾਲਜ ਨੇ ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੰਮ ਬਾਰੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕ ਜੋੜੀ ਪਰਵੇਜ਼ ਵੰਡਾਲ ਅਤੇ ਸਾਜਿਦਾ ਵੰਡਾਲ ਦੀ ਬਹੁਤ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਦਿੱਖ ਵਾਲੀ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਕਿਤਾਬ ‘ਦਿ ਰਾਜ, ਲਾਹੌਰ, ਐਂਡ ਭਾਈ ਰਾਮ ਸਿੰਘ’ ਛਾਪੀ ਹੈ।
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ’ਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਸਾਈਟਸ ਦੇ ਆਮ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਜਾਣ ਨਾਲ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਜਾਣਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਕੀਰਣਤਾ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਾਂਝੇ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਪਛਾਨਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਕੁਝ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ‘ਸਰ ਗੰਗਾਰਾਮ ਫੈਨਜ਼ ਕਲੱਬ’ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਸ਼ੁਭ ਸੰਕੇਤ ਹਨ।
ਸੰਪਰਕ: 98728-22417

Peshawar , North-west-frontier , Pakistan , United-kingdom , Rasulpur , Punjab , Kapurthala , India , Chamba-house , Delhi , Majitha , London

ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ 'ਚ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਦਾ ਜਮਾਵੜਾ ਪੰਜਾਬ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕਰੇਗਾ ਤੈਅ

ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ’ਚ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਦਾ ਜਮਾਵੜਾ ਪੰਜਾਬ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕਰੇਗਾ ਤੈਅ
PUNJAB News Punjabi(ਪੰਜਾਬ)
ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ’ਚ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਦਾ ਜਮਾਵੜਾ ਪੰਜਾਬ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕਰੇਗਾ ਤੈਅ
Edited By Gurminder Singh,
Amritsar
ਕੱਥੂਨੰਗਲ (ਕੰਬੋ) : ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ’ਚ ਹੁਣ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਮੌਕਿਆਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਸੱਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਹੱਥਕੰਡਾ ਅਪਣਾਉਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਜਿਸ ਦਾ ਲਾਹਾ ਲੈਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਆਗੂ ਹਵਾ ਮੁਤਾਬਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਮੌਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਦੀ ਖੇਡ ਖੇਡਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਲਬਦਲੂਆਂ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਮਿਸਾਲ ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ’ਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੇ ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਜਿੱਥੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਖੋਰਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੱਲ ਭਾਜਪਾ ਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੇ ਸੂਬਾਈ ਆਗੂਆਂ ’ਚ ਵੱਧ ਰਹੀ ਧੜੇਬੰਦੀ ਇਸ ਦੇ ਪਤਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਕਾਂਗਰਸ ਹਾਈਕਮਾਂਡ ਹੁਣ ਬਚੇ ਹੋਏ ਸੂਬਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੋਂ ਗੁਆਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ’ਚ 2022 ’ਚ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਬਿਗੁਲ ਵੱਜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਉਥੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਇਕ ਹੈ।
ਅੱਜ ਕੱਲ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ’ਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਆਗੂਆਂ ਦਾ ਜਮਵਾੜਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ, ਮੰਤਰੀ ਤੇ ਵਿਧਾਇਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਤਿੰਨ ਮੈਂਬਰੀ ਕਮੇਟੀ ਅੱਗੇ ਲਗਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਕੁਝ ਸੀਨੀਅਰ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਨੇ ਸੁਤੰਸ਼ਟੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ, ਉੱਥੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੰਤਰੀਆਂ ਤੇ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਨੇ ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰੋਸ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤਾ। ਕਾਂਗਰਸੀ ਧੜੇਬੰਦੀ ਅਤੇ ਮੁਖਲਾਫਤ ਦਾ ਕਈ ਮੌਜੂਦਾ ਮੰਤਰੀਆਂ ਤੇ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਖ਼ਮਿਆਜ਼ਾ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ’ਚ ਭੁਗਤਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾਇਕ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ, ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਕਰਨ ਕਾਂਗਰਸੀ ਵਰਕਰਾਂ ’ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਛਾਪ ਛੱਡਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਕਮੁੱਠਤਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਵਰਕਰਾਂ ਦੇ ਹੌਸਲੇ ਵੀ ਟੁੱਟਣ ਕਿਨਾਰੇ ਹਨ। ਜੋੜ ਤੋੜ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ’ਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੂਰੀ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਹਾਈਕਮਾਂਡ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਨੂੰ ਚੈਲੰਜ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀ ਪਰ ਬਾਕੀ ਸੀਨੀਅਰ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਤੰਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਵੀ ਫੂਕ-ਫੂਕ ਕੇ ਪੈਰ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਨ।
ਕੇਂਦਰੀ ਕਾਂਗਰਸੀ ਹਾਈਕਮਾਡ ਵੱਲੋਂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਵਾਅਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਸੂਬਾਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਵੱਡਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਸੋਨੀਆ ਗਾਧੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਮਿਲੇ ਪੰਜਾਬ ਪਰਤੇ, ਉਸ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਰਾਜ਼ਗੀ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਝਲਕਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਹਾਈਕਮਾਂਡ ਨਾਲ ਹੋਈ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਾਲ ਚਰਚਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਗਰਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ’ਚ ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਵੱਲੋਂ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ’ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹਮਲਾਵਰ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ’ਚ ਸਿਆਸਤ ’ਚ ਵੱਡਾ ਭੂਚਾਲ ਲਿਆ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵੱਲ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵੇਖ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

Delhi , India , Delhi-goldene-congress , Punjab-congress , Delhi-golden , Congress , Ahul-gandhi , Unjab , டெல்ஹி , இந்தியா , பஞ்சாப்-காங்கிரஸ்

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਅਤੇ 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਅਤੇ 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ
punjabitribuneonline.com - get the latest breaking news, showbiz & celebrity photos, sport news & rumours, viral videos and top stories from punjabitribuneonline.com Daily Mail and Mail on Sunday newspapers.

Delhi , India , Turkey , Amarinder-singh , Singh-sekhon , Punjabe-state-congress , I-punjab-of-congress-government , Punjab-of-congress , Aam-aadmi-party , Congress-government , V-congress , Punjab-congress

ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਬਲਦੀ ਮਸ਼ਾਲ ਸਰਦਾਰ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਬਲਦੀ ਮਸ਼ਾਲ ਸਰਦਾਰ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ
punjabitribuneonline.com - get the latest breaking news, showbiz & celebrity photos, sport news & rumours, viral videos and top stories from punjabitribuneonline.com Daily Mail and Mail on Sunday newspapers.

Black-law , Scottish-borders , The , United-kingdom , Myanmar , Milan , Lombardia , Italy , Paris , France-general , France , Iran

ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਸਤਨਾਮੀਆਂ ਦੀ ਵੀਰ ਗਾਥਾ

ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਸਤਨਾਮੀਆਂ ਦੀ ਵੀਰ ਗਾਥਾ
punjabitribuneonline.com - get the latest breaking news, showbiz & celebrity photos, sport news & rumours, viral videos and top stories from punjabitribuneonline.com Daily Mail and Mail on Sunday newspapers.

India , Myanmar , Muhammad-khan , North-west-frontier , Pakistan , Khan-or , Sindh , Amritsar , Punjab , Mian-mir , Delhi , Lahore

ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਨੂੰ ਅਸਲੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਾਏ : ਸਿੱਖ ਯੂਥ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ

ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਨੂੰ ਅਸਲੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਾਏ : ਸਿੱਖ ਯੂਥ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ
punjabpost.ca - get the latest breaking news, showbiz & celebrity photos, sport news & rumours, viral videos and top stories from punjabpost.ca Daily Mail and Mail on Sunday newspapers.

Delhi , India , Haryana , Narendra-modi , Ranjit-singh-damdami , Sikh-youth-federation , Young , Delhi-golden , Front-victory , Ranjit-singh-amritsar , Young-fighting , Ranjit-singh-damdami-mint

...ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਕਿ ਇਹ ਮਹਿਜ਼ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੈ !

...ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਕਿ ਇਹ ਮਹਿਜ਼ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੈ !
punjabitribuneonline.com - get the latest breaking news, showbiz & celebrity photos, sport news & rumours, viral videos and top stories from punjabitribuneonline.com Daily Mail and Mail on Sunday newspapers.

Delhi , India , Narendra-modi , Center-territory , Center-government , Group-or , Height-corporation , Court-or , Act-english , Additionally-legal , Agriculture-law , New-act